Vrouwen opereren veiliger: wat we daarvan kunnen leren voor de veiligheidskunde

Tijdens trainingen wordt regelmatig gevraagd of er een verschil is tussen mannen en vrouwen wat veiligheid betreft. Lang heb ik geantwoord dat het moeilijk is om hier uitspraken over te doen. De meeste beroepen worden immers hoofdzakelijk door één van beide geslachten bezet. Daar komt verandering in.
Oncoloog Christopher Wallis van de University of Toronto legt aan Scientias.nl uit dat mannen en vrouwen tegenwoordig evenredig verdeeld zijn bij de chirurgen. De prestaties van beide geslachten zijn met elkaar vergeleken en daar komen mannen niet zo best uit.

Vrouwelijke chirurgen leveren betere resultaten

In het onderzoek is gekeken naar 25 verschillende chirurgische specialisaties, van hart- en nieroperaties tot knie-ingrepen. Operaties van gelijke zwaarte zijn met elkaar vergeleken. Wat blijkt? Vrouwelijke chirurgen hebben meer geslaagde operaties (dat was al bekend), maar nu geldt dit ook voor de gevolgen op langere termijn. Tot een jaar na de operatie treden bij mannelijke chirurgen 6% tot 8% méér complicaties op. Schrijnender is het verschil in sterftecijfers. Bij operaties uitgevoerd door mannelijke chirurgen overlijden tot wel 25% meer patiënten dan bij hun vrouwelijke collega’s. Naar de oorzaak van dit verschil is nog geen onderzoek gedaan.

Geen verschil in kennis of kunde

Belangrijk om direct te benoemen: dit verschil ligt niet aan technische bekwaamheid of intelligentie. Beide seksen zijn in staat om op hoog niveau te opereren. Het verschil zit dus niet in de kunde, maar in de toepassing ervan – in de manier waarop het werk wordt georganiseerd en uitgevoerd.

Het belang van communicatie en besluitvorming

Uit het onderzoek blijkt dat vrouwelijke chirurgen gemiddeld meer tijd besteden aan hun patiënten. Hun communicatie is ook anders, empathischer, en zij houden zich strikter aan protocollen en richtlijnen. Deze gedragingen hebben directe invloed op de besluitvorming binnen het operatieteam en verlagen aantoonbaar de kans op fouten.

Neuropsychologie als verklaring

Los van dit artikel wordt ook buiten de medische wereld dit verschil herkend. De neuropsychologie leert ons dat mannelijke en vrouwelijke hersenen op zich weinig verschillen in intelligentie. Wat wél verschilt, is dat mannelijke breinen meer cellen hebben en vrouwelijke breinen meer verbindingen tussen die cellen. Het verschil zit vooral in de manier waarop hersencellen met elkaar communiceren. Vrouwelijke breinen functioneren meer als een netwerk. Dat zorgt voor meer contextgericht denken. Mannelijke breinen hebben een sterkere focus op het doel. Zwart-wit gezegd: mannelijke breinen gaan voor de essentie, het doel, vrouwelijke breinen voor de consequentie, het effect.

De parallel met veiligheidskunde

En dat is precies waar moderne veiligheidskunde zich op richt: niet alleen het ‘hoe’ van veilig werken, de regels, maar juist ook het ‘waarom’ en de bredere context. Eerst overleggen, dan pas uitvoeren. Eerst nadenken, dan doen.

De les voor de praktijk? Een mannelijke professional – of dat nu een chirurg, veiligheidskundige of ploegleider is – kan in principe even goed presteren, mits hij de tijd neemt om goed te communiceren, beslissingen af te stemmen en signalen serieus te nemen. Anders gezegd, veiligheid begint bij inzicht en overzicht. En die bouw je samen op.

Bronnen: Wallis, J.D. ea 2023 “Surgeon Sex and Long-Term Postoperative Outcomes Among Patients Undergoing Common Surgeries” – JAMA

Daalmans J.M.T., 2011, De Breingids, Boom